Przyroda Beskidów – Przystanek 6: Skawa

Na tle pozostałej części kraju, Beskidy cechuje gęsta sieć rzek i potoków. To w Beskidach bierze swój początek Wisła, będąca najdłuższą rzeką w Polsce. Dla mieszkańców Wadowic rzeką istotniejszą od Wisły jest jej dopływ – przepływająca przez miasto rzeka Skawa. Bulwary nad Skawą stanowią miejsce rekreacji i odpoczynku, a rzeka jest źródłem wody pitnej dla wadowiczan i mieszkańców ościennych gmin.

Źródliska rzeki Skawy znajdują się u podnóża Przełęczy Spytkowickiej w Beskidzie Żywieckim (ok. 620 metrów n.p.m.). W początkowym biegu rzeka nazywana jest Wsiowym Potokiem. Kilka kilometrów dalej Skawa stanowi granicę pomiędzy Beskidem Makowskim i Beskidem Małym. Na profilu hydrologicznym Wadowice (75 km rzeki) przebiega granica pomiędzy górskim i podgórskim biegiem Skawy. Rzeka uchodzi do Wisły powyżej wsi Smolice, pod Zatorem, na wysokości około 225 metrów n.p.m. Całkowita długość Skawy wynosi 96 km.

Brzegi rzeki Skawy porastają fragmenty lasu łęgowego (fot. Zuzanna Wyka)

Ważnym elementem, który zmienił krajobraz i dalszy bieg Skawy, było powstanie i otwarcie w 2017 roku zaporowego zbiornika retencyjnego – Jeziora Mucharskiego (26 km rzeki). Od tego momentu, nieposkromiona rzeka górska, która podczas ulewnych deszczów mogła swobodnie kształtować swoje koryto, została ujarzmiona. Rzeka zatraciła swój naturalny charakter, możliwość okresowego wylewania i kształtowania siedlisk przyrodniczych, jednak daje ochronę przeciwpowodziową i szanse na rozwój turystyczny regionu. Warto wspomnieć, że Skawie został poświęcony film dokumentalny “Z nurtem życia” autorstwa Krzysztofa Sarapaty i Tomasza Kotasia. Film pokazuje piękno przyrody, której już nie zaobserwujemy, ponieważ miejsca, w których nagrywano sceny do filmu, zostały zalane wodami jeziora.

W górnej Skawie, powyżej Jeziora Mucharskiego, występuje 16 gatunków ryb. Najliczniej reprezentowany jest kleń, strzebla potokowa i brzanka. Liczne występują: pstrąg potokowy i lipień, cenne ryby karpiowate, takie jak: świnka, brzana, kleń, jelec, a także gatunki chronione: śliz i piekielnica. 

Bocian czarny gnieździ się nad beskidzkimi rzekami (fot. Jakub Wyka)

Fragment dolnego, podgórskiego biegu Skawy wraz z przylegającymi do rzeki kompleksami stawów rybnych – objęte są ochroną w sieci Natura 2000. Obszar specjalnej ochrony ptaków “Dolina Dolnej Skawy” (PLB120005) jest miejscem gniazdowania cennych gatunków ptaków wodno-błotnych. W ostoi gnieżdżą się m.in. bączki i ślepowrony, których lokalne populacje stanowią co najmniej 1% populacji krajowych. “Dolina Dolnej Skawy” to również jedno z nielicznych w Polsce stanowisk lęgowych podgorzałki. 

Z zasobności beskidzkich rzek w ichtiofaunę, w tym również Skawy, korzystają inne zwierzęta, m.in. wydra czy bocian czarny, nazywany również hajstrą. W przeciwieństwie do bociana białego, którego szerokie spektrum pokarmu stanowią m.in. bezkręgowce, płazy, gady czy gryzonie, bocian czarny jest ptakiem wybitnie rybożernym, a jego obecność uzależniona jest od występowania trudnodostępnych dla człowieka obszarów leśnych. Takie miejsca można znaleźć również w sąsiedztwie Wadowic, np. na Jaroszowickiej Górze.

_

Inicjatywa “Poznajemy przyrodę Beskidów” finansowana ze środków otrzymanych od Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030 za pośrednictwem Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”.

Strona internetowa sfinansowana ze środków gminy Nowa Słupia w ramach projektu "Uzależnieni od przyrody!". © 2022 Stowarzyszenie Ficedula